ΓΑΜΟΣ

Στους Έλληνες του Πόντου πιο διαδομένος ήταν ο όρος <χαρά>, που υπογράμμιζε το χαρμόσυνο τούτο γεγονός των ανθρώπων.

Τέλεση: Η ημερομηνία του γάμου καθορίζεται με το λογόπαρμαν. Πέρα από τα προπαρασκευαστικά στάδια της τελευταίας εβδομάδας πριν από την Κυριακή του γάμου, η βασική διαδικασία του αρχίζει το Σάββατο το βράδυ, με τα δύο αντίστοιχα γλέντια στο σπίτι του γαμπρού και της νύφης. Το πρωί της Κυριακής ξεκινάει του γαμπρού τα’ αλάι με επικεφαλής και οδηγό το γαμοκύρ’ για το νυφόρπαμαν. Αν η νύφη είναι από το ίδιο χωριό, η πορεία τούτη γίνεται πεζή και έχει πανηγυρικό χαρακτήρα. Με το σκοπό <αχπαστικόν>, επευφημίες και αλαλαγμούς, κινούν για το σπίτι της νύφης. Αν η νύφη είναι από άλλο χωριό, η γαμήλια πομπή είναι έφιππη.

Μετά το πάρσιμο της νύφης, η γαμήλια πομπή οδεύει προς την εκκλησία. Στα παλιά χρόνια, αν η νύφη ήταν από άλλο και μάλιστα μακρινό χωριό, η στέψη γινόταν απαραίτητα στο δικό της χωριό. Έπρεπε οι δικοί της να τη δουν στεφανωμένη, πριν την παραδώσουν στα χέρια του γαμπρού.

Πριν από τη στέψη, ο ιερέας απευθύνει στο γαμπρό το ερώτημα: <αγαπάς ατεν;> και προς τη νύφη το ίδιο, <αγαπάς ατον;>. Με την καταφατική τους απάντηση προχωράει στη στέψη.

Μετά τα στεφανώματα, η γαμήλια πομπή πορεύεται προς το σπίτι του γαμπρού. Οι συγγενείς της νύφης, <τ’ αδέλφα>, παρεμβάλουν στην πορεία τούτη διάφορα εμπόδια, για να τη δυσκολέψουν. Θέλουν να υπογραμμίσουν πως δίνουν στο γαμπρό κάποιο πολύτιμο στοιχείο ζωής (τη νύφη) και επομένως πρέπει να αναλογισθεί τις ευθύνες του.

Με την άφιξη στο σπίτι του γαμπρού, η μάνα του υποδέχεται εγκάρδια τη νύφη της με τις φράσεις <έλα καλέσσα οικοκυρά…να είσαι στερεωμέντσα και προκομέντσα>. Τη φιλάει και της δωρίζει διάφορα χρυσαφικά. Στη συνέχεια, η νύφη μπαίνει στο ιδιαίτερο δωμάτιο, το <νυφείον>.

Με την ατμόσφαιρα πάντοτε χαρμόσυνη, ακολουθεί το έθιμο της τελετής των δώρων, η χαρ’. Ύστερα βγαίνει η νύφη από το ιδιαίτερο δωμάτιο (νυμφώνα), για να στηθεί ο πρώτος χορός μ’ αυτήν μετά τη στέψη. Πρόκειται για το <θήμισμαν>. Στα ξημερώματα από την Κυριακή προς τη Δευτέρα (ο ποντιακός γάμος διαρκεί τρεις μέρες) παίρνει τέλος ο ποντιακός γάμος με το χορό κοτσαγγέλ’. Φίλοι του γαμπρού με το λυράρη (σε πολλές περιοχές μαζί κι ο γαμπρός με τη νύφη), λίγο μετά τα μεσάνυχτα, παίζοντας και τραγουδώντας γυροφέρνουν μέσα στο χωριό και μαζεύουν κότες από συγγενικά σπίτια (ακόμη κι από φιλικά), για να κάνουν μ’ αυτές το τελευταίο γεύμα, που θα παραθέσει στα ξημερώματα της Δευτέρας η πλευρά του γαμπρού προς τους κοντινούς συγγενείς της νύφης (τα’ αδέλφα τη νύφες).

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά:

1. Ιδίως στα παλαιότερα χρόνια, τη νύφη δεν τη διάλεγε ο γαμπρός αλλά ο πεθερός της. Η αυστηρή αυτή αρχή οδηγούσε συχνά σε βίαιες λύσεις. Το ερωτευμένο παλικάρι αναγκαζόταν να κλέψει την κοπέλα που αγαπούσε. Γινόταν το φυγαδίαμαν.

2. Όταν η νύφη αναχωρούσε από το πατρικό της σπίτι, παρ’ όλες τις συγκλονιστικές στιγμές του αποχωρισμού, οι συμβουλές των δικών της, και ιδίως της μάνας της, προς αυτήν ήταν πολύ σκληρές: <Εσύ ατώρα θα γίνεσαι άλλο οσπίτ΄. Εμάς να ανασπάλτς και να αγαπάς τον άντρα σ’ και τα πεθερκά σ’>. Μια τέτοια συμβουλή της μάνας, που ασφαλώς έκρυβε το βαυρύ πόνο του αποχωρισμού, υπογράμμιζε το καθήκον της νύφης να συμβάλει στη θεμελίωση του καινούργιου σπιτικού με τρόπο αυστηρό.

3. Ως προς τα κωλύματα για τη σύναψη γάμου ίσχυαν τα εξής: Συγγενείς από την πλευρά του πατέρα δεν μπορούσαν να συνάψουν γάμο. Αυτοί και μόνον αυτοί θεωρούνταν συγγενείς εξ αίματος. Το κώλυμα ατονούσε, αν η συγγένεια των νεόνυμφων ήταν πέρα του έκτου βαθμού. Περιορισμένα ήταν τα κωλύματα για τους συγγενείς από την πλευρά της μάνας. Εδώ δεν μπορούσαν να παντρευτούν συγγενείς μέχρι τέταρτου βαθμού (πρώτα εξαδέλφια), αν και η αρχή αυτή κάποτε δοκίμαζε κάμψη.

4. Διάλυση γάμου γινόταν σε σπάνιες περιπτώσεις. Όταν τούτο ήταν αναπόφευκτο, τη διάλυση αποφάσιζε η Εκκλησιαστική Αρχή εκδίδοντας το διαζύγιο <χωρισμοχάρτ’>.